Bezoek aan Hooge Crater Cemetery

In 2018 was het honderd jaar geleden dat de Eerste Wereldoorlog werd beëindigd. Het werd in november internationaal groot herdacht. De foto van de Duitse en de Franse president vond ik indrukwekkend. Maar meer nog hebben de rijen graven dit jaar diepe indruk op me gemaakt. En op iedereen van de vele duizenden mensen die dit jaar de Velden van Vlaanderen bezochten. Overal in het landschap in Westvlaanderen zijn de sporen van deze gruwelijke oorlog prominent aanwezig, en misschien wel het meest in Zillebeke. Die naam vergeet ik nu nooit meer.

Begin december bezochten mijn man en ik deze plek, samen met onze dochter. We lazen alle informatiebordjes en lieten de omgeving op ons inwerken. Thuis waaide intussen onze schutting om want het was een koude winderige dag, net als vandaag. Ik wil dit blogje nù schrijven, niet te wachten tot het eind van het jaar. Dat was ik eerst van plan. Maar nu wil ik het vóór kerst schrijven. Het gaat over graven en dood. Oorlog en verschrikking.  En een kapotgeschoten landschap.

De omgeving van Zillebeke was gedurende de hele oorlog een strategisch gelegen plek waarom zeer fel werd gestreden. Hier stond een kasteel, waar Britse bevelhebbers hun intrek had genomen. Het kasteel werd gebombardeerd en bijna iedereen kwam om. Er kwam een tegenaanval, de grootste mijn tot dan toe werd tot ontploffing gebracht. Er ontstond een krater met een doorsnee van 40 meter. De Duitsers deden ook weer een tegenaanval en zetten een nieuw wapen in, een vlammenwerper. En zo ging het alsmaar door. Het terrein met alles wat erop stond werd volledig verwoest en daar zijn foto’s van. Verschrikkelijke beelden. De kraters zijn nog steeds zichtbaar.

En dan de vele doden die er vielen. Onbevattelijk. De rijen grafstenen die later werden opgericht geven een beetje een idee van het onbevattelijke, maar het blijft onwerkelijk. Hoe men honderd jaar geleden duizenden kilo’s springstof op het land gooide waarbij alles en iedereen kapot en doodging.

Vanwege de grote 100-jaar-herdenking dit jaar zijn overal herdenkingsbomen geplant. De plantplaatsen werden bepaald na wetenschappelijk onderzoek op basis van luchtfotografie en kaartonderzoek. Elke herinneringsboom is te herkennen aan een metalen boomkorf. Boomkorven op de Britse frontlijn kregen een blauwe bovenrand en boomkorven op de Duitse frontlijn een rode bovenrand. Bij elke boom geeft het informatiebord met de historische luchtfoto de situering van de concrete frontlijn aan. En daardoor is op vele plaatsen goed te zien hoe griezelig dicht die blauwe en rode bomen bij elkaar staan: Vanaf korte afstand schoten ze op elkaar, maar het ‘schoot’ niks op. Het kostte alleen maar duizenden levens en het front ‘bewoog’ nauwelijks.
De bomen die geplant zijn, zijn olmen. Dat waren vroeger de meest algemene bomen uit deze streek maar door de olmenziekte waren bijna alle olmen verdwenen. Deze nieuwe olmen zijn van een nieuw resistent ras en hebben een hoge symboolwaarde. Straks is hopelijk weer een klein stukje van het Ieperse frontlandschap hersteld. Na honderd jaar.

We liepen daar met ons drieën en lazen de app die telkens nog wat informatie toevoegde en lieten alles op ons inwerken. Ik maakte de foto die ik misschien wel wilde bewaren tot de laatste dag van het jaar maar nu wil ik hem nù al laten zien. Het kruis als symbool van lijden en dood. Jezus-in-de-kribbe werd Jezus-aan-het-kruis. Al die moeders van de omgekomen soldaten waren pakweg 20 jaar eerder blij geweest met de geboorte van hun zoon. Twee decennia later waren die jongens kanonnenvoer. En dat gebeurde allemaal in het ‘christelijke Europa’. Na negentienhonderd kerstvieringen déden ze dat gewoon: oorlog voeren! En sinds die Groote Oorlog zijn er alweer honderd nieuwe kerstvieringen geweest, en binnenkort is er wéér één. Ik ga dit jaar géén kerst vieren zonder aan Zillebeke te denken. Zonder te denken aan het vreemde leven in een vreemde tijd.

We waren echt helemaal koud en onder de indruk van dit bezoek aan de Hooge Crater. We reden stil weer terug. Zochten iets. En vonden iets. Een kringloopwinkel. Een tweedehandskerstboom. Tweedehands kerstballen. Diep doorvoelde blijdschap om te léven! Maar ook met moeite om weer over te schakelen. Het leven is kwetsbaar en de dood is hard.

Maar kerst vier je met ùitzicht: het blijft niet zo!