Breien op de stoep

In het Singermuseum hadden we een tentoonstelling bezocht van een beroemde schilder, en op weg naar de uitgang was er nog een ‘eregalerij’ met ‘publiekslievelingen‘. Op nummer drie hing een schilderij van een breiend meisje, en het bordje vertelde me dat dit in 1915 was geschilderd door Co Breman. Ik las ook de rest van het bordje en citeer:
Een boerenmeisje is geheel in beslag genomen door haar handwerk. Co Breman heeft deze verstilde zomerse scène gekarakteriseerd met felle kleuren, opgebracht in blokvormige toetsen. De voorstelling straalt door de sterke contrasten in coloriet. De door zonlicht beschenen partijen schildert hij geelgroen en oranje, terwijl hij blauw en violet gebruikt voor de schaduwpartijen.

Ik dacht aan de oude ansichtkaart, die ik juist thuis was tegengekomen. Daarop zijn ook een paar breiende meisjes te zien, ook voor het huis. Zo’n foto kon honderd jaar geleden gemaakt worden op veel plekken in Nederland. Alle kleding die nodig was moest zelf gemaakt worden, en alle sokken moesten zelf gebreid worden. Ook jonge meisjes kregen vaak een verplicht quotum, bijvoorbeeld na schooltijd nog 10 pennen breien. Dat was noodzaak, om in de behoeften van het gezin te voorzien, en bovendien moesten ze het toch leren voor later. Dat haalt de romantiek wel een beetje weg, die de schilder van het schilderij erin heeft gelegd. En ook de gezelligheid, die de tekstbordjes-schrijver erin heeft gezien. De formulering ‘een boerenmeisje is geheel in beslag genomen door haar handwerk’ komt voort uit onze luxe kijk op vrije tijd, waarin kinderen ‘geheel in beslag kunnen worden door iets’. Ook vond ik het opmerkelijk dat de tekstbordjesschrijver (en dat zal heus wel in overleg zijn gegaan met de curator van het museum) alleen ‘handwerk’ ziet en geen ‘breiwerk’. Dat weten wij wel beter, en die nadere aanduiding is geen pietluttigheid maar maakt echt wel verschil. Als je ‘handwerk’ benoemt, dan heeft dat de connotatie van iets liefs en gezelligs, maar ‘breiwerk’ was in die tijd echt wèrk, en dat mogen bezoekers van zo’n eregalerij best meekrijgen.

Natuurlijk is het prima dat schilders er met veel ‘geelgroen en oranje’ en ‘blauw en violet voor de schaduwpartijen’ een lieflijk tafereeltje van maakten, maar de werkelijkheid was toch wel: het was voor veel ‘boerenmeisjes’  een zware en rauwe tijd, met hard werken, ook ‘brei-werken’. En dat wordt het meest realistisch weergegeven door zo’n ’textielkaart’ in zwartwit. Na zo’n bezoek aan een museum vind ik dat deze textielkaarten echt wel belangrijk zijn om ook te laten zien.