Een studie uit louter nieuwsgierigheid

De natuur is een onuitputtelijke bron van inspiratie is voor talloze kunstenaars. We zien afbeeldingen van bloemen op ontelbaar veel schilderijen en tekeningen, maar ook in de handwerkwereld in bijvoorbeeld borduurwerken. Eén van de meest beroemde botanische tekenaars was J.P. Redouté, bekend van onder andere zijn fantastische afbeeldingen van rozen. Maar ook een zeer invloedrijk filosoof was in zijn tijd gegrepen door de natuur. Jean Jacques Rousseau  besteedde zijn laatste levensjaren aan de studie van de botanie, een onderwerp dat hem zijn hele leven al geboeid en aangetrokken had. Hij maakte een gedetailleerde studie van elke plant op het eilandje Saint Pierre in het Bielermeer in Zwitserland. Bij zijn terugkeer naar Parijs schreef hij zijn beroemde Lettres Elémentaires sur la Botanique, die vervolgens in vele talen vertaald werden.
In 1805, na zijn dood, werden deze brieven opnieuw gepubliceerd, maar dit keer kreeg de befaamde bloemenschilder Redouté de opdracht om het werk te illustreren. Ik las een gedeelte uit dit boek (opnieuw uitgegeven in 1979) en genoot van de uiterst verfijnde illustraties van vele bekende bloemetjes. Neem nou het madeliefje. Zo gewoon dat we er niet meer bij stilstaan. Maar als je de lyrische beschrijving van Rousseau hebt gelezen en de prachtige illustratie van Redouté hebt gezien, dan kijk je er weer met frisse ogen naar. Ik citeer van pag. 88:

Neemt u eens een van die kleine bloempjes die in dit jaargetijde de weiden bezaaien en die wij in de wandeling Meizoentjes, Maagdeliefjes of gewoon Madeliefjes noemen. Bekijk het goed; want ik ben er zeker van dat u verrast zult zijn wanneer ik u zeg dat dit uiterlijk zo kleine en lieve bloempje in werkelijheid samengesteld is uit twee à driehonderd geheel complete bloempjes, dat wil zeggen elk met eigen kroon, vruchtbeginsel, stamper, meeldraden, vrucht, in een woord even volmaakt in z’n soort als de bloem van een Hyacinth of een Lelie. Elk van die blaadjes, van boven wit van onderen rose, die als een krant om het Madeliefje heen staan en die u niet anders voorkomen dan kleine kroonblaadjes, is in werkelijkheid een echt bloempje, en al die kleine, gele steeltjes die u in het midden ziet en die u aanvankelijk wellicht voor meeldraden gehouden hebt, zijn ook weer evenzovele bloempjes. Waren uw vingers reeds geoefend in botanische ontleding en ware u gewapend met een goede loep en veel gedult, zo zou ik u door uw eigen ogen van deze waarheid kunnen overtuigen, maar voor het ogenblik dient u, alstublieft, te beginnen mij op m’n woord te geloven om zo uw aandacht niet te verspillen aan nietigheden. Maar om u dan tenminste toch op weg te helpen, dient u een van de witte blaadjes uit de krans te trekken: aanvankelijk zult u denken dat het van onder tot boven plat is: maar kijkt u dan eens goed naar het uiteinde dat aan de bloemen verbonden was, dan zult u zien dat dit einde niet plat is, maar rond en hol in de vorm van een buisje en dat uit dit buisje een draadje steekt met twee spruitsels; dat draadje is de gevorkte stamper van dit bloempje dat, zoals u ziet, allleen aan de bovenzijde plat is.