Gehaakte ongermus uit Spakenburg

* Altijd jammer als er een einde komt aan een mooie tentoonstelling. Nog maar een paar dagen is in Enkhuizen de tentoonstelling “Aan de hand van de maakster” te zien: veel oud handwerk uit plaatsen rond de vroegere Zuiderzee. Ik ging er begin van de zomer al heen en blogde daarover en nam me voor er nog een keer op terug te komen. Want ik maakte ook een foto van een paar Spakenburger mutsjes die daar in een vitrine lagen. En wat leuk: in het laatste nummer van Handwerken zonder Grenzen staat een patroon van zo’n mutsje! Goede aanleiding om nu ook deze foto’s te laten zien.

* Ook: altijd jammer als tradities verdwijnen. Meestal gaat dat langzaam. De volgende informatie is afkomstig van het bordje wat uitleg gaf bij deze mutsjes in het Zuiderzeemuseum. Aan het eind van de negentiende eeuw lieten jonge vrouwen bij de daagse dracht de bovenmuts weg. Daardoor werd de tussenmuts – eigenlijk één van de ondermutsen, ook ongermus genoemd – zichtbaar. In die tijd werd de ongermus nog gebreid. Hij bestond uit een bol en een pas. Het breipatroon bestond uit grote en kleine geometrische figuren. De ongermus groeide in de loop der jaren uit tot een beeldbepalend onderdeel van de Spakenburger dracht.
Vanaf het begin van de vorige eeuw werden de ongermussen niet meer gebreid maar gehaakt. Eerst bestond de muts nog uit een bol en een pas. Later werd de muts opgebouwd uit zes kleine, rozetvormige motieven. Als afwerking kreeg de muts een aantal rijen picotjes (dat is een afwerksteek). In latere jaren kreeg deze rand de uitstraling van een los bandje, waaraan de motiefjes gezet werden.

Halverwege de vorige eeuw werd het aantal rozetten teruggebracht tot vier. Men ging de muts toen ook sterker stijven. Aan het begin van de zestiger jaren kreeg de muts een voor- en achterkant met één groot motief, dat uit diverse kleinere motiefjes was opgebouwd. En de gehaakte ondermutsen worden nog steeds op deze manier gemaakt.

En dat kunnen we dus nu ook zelf doen, met het patroon uit Handwerken zonder Grenzen!
Maar wie daar geen zin in heeft: ik heb ook een  Spakenburger mutsje te koop! En ik vind het leuk om die nu te laten zien!

* Tenslotte: de traditie van een prachtig Nederlands handwerk-tijdschrift moet niet verdwijnen hoor! Ik zei laatst nog tegen iemand die achter de stand van Handwerken zonder Grenzen stond dat ik heel vaak reclame maak voor hun blad. Dus bij deze nog een keer: wil je zo’n mutsje haken? Gewoon even een abonnement nemen. Ze kunnen wel wat nieuwe abonnees gebruiken om te blijven voortbestaan.

* Update: het Spakenburgs museum schreef in een reactie dat andere oude mutsjes bij hen in het museum te koop zijn. In dit blogje had ik nog geen link naar hen geplaatst, maar nu wel!