Knottedoeken in Fries Museum

Bij een huwelijksaanzoek in Friesland in de 17e eeuw was het in de hogere kringen gebruikelijk dat een man zijn geliefde een cadeau geeft met daarin munten. Dit kon een zilveren kistje zijn of een geborduurde doek. Later zijn deze voorwerpen ‘knottekistje’ en ‘knottedoek’ gaan heten. Dit komt voort uit het gebruik van de ‘knottedoek‘: als de bruid de doek aanvaardt en de knoop aantrekt, dan zegt ze ja op het huwelijksaanzoek en mag ze de inhoud houden.

Dit ritueel vond plaats in het bijzijn van de ouders, want een huwelijk is een serieuze zaak. Het is niet alleen een verbintenis tussen twee mensen, maar ook tussen twee families. Na het ‘ja’ van de vrouw zijn de trouwgeloften bindend.

In het Fries Museum is in het kader van het Rembrandtjaar een tijdelijke vitrine waarin drie knottedoeken zijn te zien. Deze worden haast nooit getoond. De doeken (en ook nog een oude letterlap) zijn zwevend opgehangen en daarboven zweven de knottekistjes. Ik ga meestal vrij onvoorbereid naar tentoonstellingen want ik laat me graag verrassen. En dit was een ècht leuke verrassing!


Al vaak ben ik deze afbeeldingen tegengekomen in boekjes, maar niet eerder zag ik zo’n oude knottedoek in het echt. Weliswaar onder licht-omstandigheden waarbij het lastig is om foto’s te maken, maar ik plaats deze foto’s toch, omdat het zo bijzonder is om ze te laten zien.

Een paar jaar geleden vond ik dit motief in het boek Merklap-motieven van mw. Meulenbelt (een echte klassieker op het gebied van boeken over merklappen) en borduurde het na. En daarna gebruikte ik mijn borduurwerk om er een foto van te maken voor m’n visitekaartjes. Dus velen van mijn bloglezers hebben dit motief via die kaartjes intussen gezien. Wat bijzonder om nu een keer zo’n oude 17e eeuwse knottedoek te zien!

De tentoonstelling in het Fries Museum belicht het thema liefde in de Gouden Eeuw en duurt nog tot half maart. Een aanrader voor wie het prachtige portret wil zien wat Rembrandt maakte van zijn Saskia, en ook een aanrader voor wie ook de knottedoeken in het echt wil zien.

3 gedachten over “Knottedoeken in Fries Museum”

  1. Wat leuk om te lezen; ik had juist vorige week een Antiek uit 1969 gevonden in een winkelcentrum bij een hoekje met gratis boeken. Ik had het meegenomen om een artikel over knottekistjes en -doek uit vooral het Fries Museum. Ik heb er al wat over maar ik vond het leuk dit bij 1 van mijn lievelingskinderboeken te doen: Jelle van Sipke-Froukjes door Nienke van Hichtum. De hoofdfiguur vraagt eind 19e eeuw zijn toekomstige vrouw nl. met een knottedoek ten huwelijk, met daarin het prijsgeld dat hij als kaatser heeft gewonnen. Trouwens: op de voorkant vh tijdschrift staat Rembrandt, tenminste het model voor het standbeeld van Louis Royer (1844)…
    Hartelijke groeten,
    Hennie

    1. Hallo Hennie, bedankt voor je interessante reactie. Ik denk dat er nu misschien wel mensen willen weten welk nummer van het tijdschrift Antiek dat was. Wil je dat misschien nog doorgeven? Het lijkt me een lezenwaardig artikel.
      Je reactie is voor mij ook een bevestiging om binnenkort een aantal andere nummers van Antiek in m’n shop te zetten. Die heb ik klaarliggen vanwege een paar artikelen over textiel die erin staan. Het tijdschrift Antiek heeft in het verleden heel interessante artikelen gepubliceerd, geschreven door deskundigen. Het is de moeite waard om die artikelen weer onder de aandacht te brengen.

      Het boek van Nienke van Hichtum, waarin de hoofdfiguur met een knottedoek een aanzoek doet. Ik ken ik niet maar ik heb het zojuist besteld. Ben benieuwd naar dat verhaal. Bedankt voor de tip.
      Hartelijke groet!

      1. Wat leuk dat je Jelle meteen besteld hebt! Een dusdanige reactie had ik niet verwacht. Mijn moeder had het boek ooit van haar ouders gekregen omdat haar vader ook zo’n arm jongetje was geweest dat graag kaatste en ook zijn sokken zo sleet (en er ook geen geld was om die altijd te stoppen), alleen enkele decennia jaren. Dat trok net wat meer dan Van Hichtums Afke’s tiental, ofschoon ik dat als kind kreeg. Veel leesplezier!
        Het Antieknummer is jaargang 3, nr. 10, mei 1969.

Laat een antwoord achter aan Hennie Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Meer lezen? Wellicht is dit interessant...

Scroll naar boven
Archief van de blogjes
Blogjes per week

De laatste 15 weken worden weergegeven

Blogjes per maand

2024

2023

2022

2021

2020

2019

2018

2017

2016

2015

2014

2013

Bedankt voor het bericht

Het bericht is succesvol verstuurd.

Bedankt hiervoor.