Reformatieherdenking in Marburg

In de Middeleeuwen bestond de christelijke godsdienst voornamelijk uit het vieren van de eucharistie, die herinnerde aan de kruisdood van Jezus. In een kerkelijke setting waren priesters bevoegd (door wie?) om handelingen bij een altaar te verrichten die het offer van Jezus elke keer herhaalden. Deze handeling was bedoeld om vergeving van zonden voor de kerkgangers te bewerken.
En toen kwam de Reformatie en die begon deze voorstelling van zaken te weerspreken. De oude vanzelfsprekendheid dat de kerk de middelaar was tussen God en de gewone mensen werd aangetast. De reformatoren gingen zelf de bijbel bestuderen en trokken daaruit de conclusie dat mensen zelf rechtstreeks tot God konden naderen, en dat God hun zonden wilde vergeven wanneer zij daarom vroegen. Hierdoor veranderde ook de inrichting van kerken en van kerkdiensten. De preekstoel werd het centrale punt in de kerk, niet meer het altaar. En de prediking, waarin het woord van God werd uitgelegd, werd de belangrijkste invulling van de bijeenkomsten.

In het jaar 2017 wordt in grote delen van Europa de Protestantse Reformatie herdacht, die 500 jaar geleden begon. Het startpunt van de reformatie wordt traditioneel gezien als op 31 oktober 1517, toen Maarten Luther volgens het verhaal 95 stellingen ophing aan de Slotkerk van Wittenberg. Dus in Wittenberg is dit jaar veel te beleven op het gebied van Reformatie-herdenking, maar ook in andere Duitse steden zijn er herdenkingen. Eigenlijk in iedere stad waar de reformatoren hebben gewerkt en waar historische gebouwen daar nog aan herinneren. Wij kozen Marburg uit om naar toe te gaan, om ook zo’n tentoonstelling te bezoeken. Vanuit Nederland was voor ons Marburg de dichtsbijzijnde stad waar een tentoonstelling was ingericht.

Marburg staat bekend als een sprookjes-stad, met heel veel vakwerkhuizen. Eerst bezochten we het stadje, en daarna klommen we via smalle straatjes omhoog naar het kasteel. Daar wilden we de tentoonstelling bezoeken, maar we maakten ons zorgen over de parkeermeter beneden, die aan het aflopen was. Dus liepen we de steile trappen af  naar beneden, wierpen nog een blik in de kerk op de foto, en kwamen weer bij de auto. Nu weer helemaal naar boven lopen in de hitte? Mijn avontuurlijke man had een beter idee: als we nou eens met de auto helemaal over de keien naar boven gaan? Het lukte, en dat was kicken! Stonden we daar met onze auto helemaal op het topje van de berg! En hier was géén parkeermeter die na 2 uur weer bijgevuld moest worden, dus nu konden we naar binnen, om de tentoonstelling te bekijken.

Zo’n schisma ging natuurlijk niet vanzelf. Die 95 stellingen tegen de scholastiek waren op zichzelf nog niet genoeg om een gigantische doorbraak te bewerken. Een tijdlang werden op hoog niveau gesprekken gevoerd met machtshebbers en monniken en theologen. Ook in Marburg werd in 1529 zo’n gesprek gevoerd. Het schilderij liet zien hoe dat eruitzag.

Dankzij de boekdrukkunst werden de nieuwe ideeën van de reformatoren zeer snel verbreid. In allerlei geschriften en pamfletten klaagde Luther het machtsmisbruik binnen de Rooms Katholieke kerk aan. Er was een voedingsbodem van verlangen naar verandering en veel van zijn ideeën werden overgenomen. Bijna de helft van Europa ging over naar het protestantisme. Luther (en later ook Calvijn) gaven ook een bijdrage aan de invulling van de nieuwe kerk, door hun vele ideeën over hoe deze dan kan worden ‘gebildet’. De opbouw van een land en volk diende te geschieden door onderwijs! In een vitrine lag een origineel geschrift uit 1530, waarin betoogd werd dat mensen hun kinderen naar school moesten sturen. (Je kunt op de kleine foto klikken, als je de tekst wat groter wilt hebben om het te kunnen lezen.)

Voor al die opbouw waren er ook universiteiten nodig. De originele akte waarmee toestemming werd verkregen om in Marburg een universiteit op te richten lag ook in een vitrine. Dit werd de eerste protestantse universiteit ter wereld.
Luther zelf gaf een enorme bijdrage door de Bijbel in het Duits te vertalen en sindsdien zijn er nog vele, vele ontwikkelingen geweest waardoor de kerk vrijgemaakt werd van clericalisme.

Na de tentoonstelling op de bovenste etage van het hooggelegen kasteel, bezochten we ook nog de rest van het museum op de lagere etages. En eigenlijk gingen we daarmee weer terug in de tijd. We zagen ongelooflijk veel voorwerpen die weliswaar kunsthistorisch interessant zijn, maar die toch ook een hoop gekkigheid lieten zien. Relikwieënkistjes en houten beelden versierd met goud. Rijk versierde kruisen en sleutels. Kunst werd ingezet om de kerken aanzien en macht te verlenen. In deze tentoonstelling zagen we ook een metershoog wandtapijt uit 1430. Het beeldt het verhaal van de verloren zoon uit. Vanuit het oogpunt van authentiek handwerk zeer interessant, maar je kunt je toch niet onttrekken aan de grote vraag waar de kerk zich al eeuwen mee moet bezighouden: “Wie is nou eigenlijk die verloren zoon?”

Bewaren

Bewaren

Bewaren

Bewaren