Schilderen met gouddraad en zijde

Een goed-bewaarde kazuifel van ongeveer vijfhonderd jaar oud wekt altijd bewondering voor de schitterde uitstraling en de vakkundigheid waarmee deze is gemaakt. In het Gouds museum fotografeerde ik deze kazuifel, munipel en stola. Het zijn rijk gedecoreerde paramenten die gedragen worden door een priester tijdens de eredienst.
Niet altijd zijn deze liturgische gewaden goed bewaard gebleven. Er is in de loop der eeuwen ook heel veel verknipt, veronachtzaamd en verloren gegaan. De overgebleven stukken zijn pas laat in de geschiedenis onderwerp van studie geworden. In 1987 was er in het Catherijneconvent in Utrecht een tentoonstelling van kerkelijke gewaden, waaraan veel studie aan was voorafgegaan. Bij die gelegenheid verscheen ook een informatieve catalogus: Schilderen met gouddraad en zijde. Deze werd door de pers destijds als bijzonder werd gezien, omdat het een wetenschappelijk verantwoorde studie was die tòch voor de leek heel toegankelijk was. Dit boek plaats ik nu in m’n shop en ik heb er eerst zelf een tijdje in zitten lezen. Want dat is vaak het effect als je iets ziet in een museum en je wilt er wel eens wat meer van weten. Het boek gaat over de restauratie van kerkelijke geborduurde gewaden. En over de organisatie van de borduurders in gilden. En vooral staat er ook veel in over de gebruikte borduurtechnieken en kleuren.

De rijke versiering op deze kazuifels (mantels) en de toevoeging van kostbare materialen zoals paarlen en edelstenen horen een positieve werking te hebben op de gelovigen. Er is een tekst bekend uit de dertiende eeuw waarin dit zo werd verwoord. Het effekt van zo’n gewaad is dat het de ogen van degenen die ernaar kijken en de geest van degenen die erover nadenken, uitnodigt tot verbazing. Dit tekst was natuurlijk in het latijn: oculos intuentium et mentes mediatium infitat ad stuporum. Ofwel: Schoonheid leidt tot vervoering van de gelovigen.

In de inleiding van het boek staat ook een citaat met dezelfde boodschap, maar dan vijf eeuwen later: “Door het borduren kan men seer natuurlijk de Eseline des Propheeten Bileams ontwerpen, welke hij driemaal hardt sloeg, om datse hem ongehoorzaam was.” En: “Door borduurwerk kan men seer fraay afbeelden den Haan, welke met syn gekraay Petrus syne myneedigheid verweet.” De borduurkunst stond dus eeuwen lang in hoog aanzien. “Wie in staat is de naald te hanteren als een penseel, kan fraaie taferelen scheppen en daarmee de mensheid wijze lessen voorhouden.”

De ‘schilders met de naald’ werden vroeger ‘acupictores’ genoemd. Wie nog veel meer wil weten van deze gewaden, die letterlijk bedoeld waren om te ‘fascineren’ vind in dit boek heel veel interessante informatie.