Tentoonstelling Breien!

Vitrine jaar 1775 in tentoonstelling breien
Een vitrine in de expositie Breien! in het Fries museum. Met deze gebreide mitaines beschermden adellijke vrouwen in de 18e eeuw hun onderarmen en ze breiden er kunstige patronen in. Ik bezocht de tentoonstelling aan het begin van het jaar en dit vond ik de mooiste vitrine. Het leek een eindeloos durende tentoonstelling: bijna een jaar lang was de zeer goed bezochte tentoonstelling in de Friese hoofdstad te zien. Toch komt er een einde aan: morgen is de laatste dag. Met toestemming van het Fries museum publiceer ik de foto’s  die ik maakte van alle vitrines. Ter herinnering aan een mooie tentoonstelling. En uit waardering voor het feit dat een groot en modern museum zoveel moeite deed om de nationale volkskunst Breien! voor een groot publiek te belichten. En omdat de vitrines zo mooi waren om te zien!

Vitrines uit tentoonstelling Breien

Rond 1500 wordt er in Nederland nog niet gebreid. Vrijwel alle stoffen worden geweven. Of, zoals bij deze ridderhandschoen, gemaakt van kleine ringetjes. Niet echt comfortabel nog, wel beschermend.
Het middeleeuwse kaartweefwerk lijkt een beetje op breien, maar daarbij komt geen naald van pas.
De techniek naaldbinding is al wel bekend vanaf het begin van de jaartelling. Daarbij worden korte stukken draad verwerkt met een gewone naald.

De tachtigjarige oorlog brengt de breitechniek naar Nederland. Alleen de elite kan zich het kostbare breiwerk veroorloven. De gebreide handschoen wordt een chique must-have voor de rijken. Eén van de oudste breivondsten is een fragment van een bisschopshandschoen (in de vitrine van 1580). Met deze handschoenen toonde de 16e eeuwse bisschop zijn status. Een vrijwel complete wollen handschoen is opgegraven in Groningen.

Vitrine in Tentoonstelling Breien

In de 16e eeuw is breien iets voor mannelijke professionals. Er komen gilden die zich specialiseren in bijvoorbeeld kousen of wanten. Leden van een gilde kunnen zich legitimeren met een gildepenning. Met een breischede (midden in de vitrine te zien) kunnen de gildeleden sneller breien. Tijdens het breien steken ze de werknaald in het kokertje, dat in de broeksband wordt gestoken.
In 1589 vindt een Engelse dominee een breimachine uit. Voorlopig kunnen daar alleen rechte lappen mee worden gebreid, dus de gildes blijven handmatig breien.
Lange tijd is alleen gebreid met wol en stug linnen. Dat verandert als de VOC iets nieuws brengt: katoen! Dit materiaal is zacht en luchtig en het vervilt niet. Ideaal ook weer eerst voor de rijken. Zij tonen hun rijkdom door hun kroost te kleden met katoenen borstrokjes.

Vitrines uit tentoonstelling Breien
In de 18e eeuw was breien een dameshobby (daar hoort de eerste foto bij, aan het begin van dit blogje). De dames breiden zelfs lopend en hadden mooie materialen, zoals een zilveren garenwinder, om hun rijkdom mee te showen.
In de 19 eeuw komt het kralenbreiwerk in de mode. Kralentasjes zijn zeer luxe. De meeste tasjes werden als huisnijverheid gemaakt, o.a. in het Duitse Swabische Gmund, en door heel Europa verspreid.
In de 19e eeuw worden vaak slaapmutsjes gedragen, want warmte verlaat het lichaam via het hoofd. De mutsjes konden ook weer rijk versierd worden met patronen. In de vitrine van 1835 een bakkersmutsje, waarnaar de mannenmutsjes werden genoemd: ‘bakkertjes’.

Vitrines uit tentoonstelling Breien

Troie is een oud Noors woord voor trui. Gebreide truijen worden in de 19e eeuw vooral gedragen door vissers en soldaten.
In Noorwegen wordt de trui nu ‘genser’ genoemd, wat afgeleid is van het Engelse eiland Guernsey, waar men veel visserstruien breide.
In de eerste wereldoorlog wordt het kantbreien populair. Er is gebrek aan materiaal voor gewoon breiwerk. Naaigaren is nog wel verkrijgbaar en dat leent zich goed voor het breien van kant. Friese dames breien er traditionele floddermutsen mee, maar ook kantgebreide kleedjes.

Vitrines uit tentoonstelling Breien

Breien is in 1934 inmiddels een hobby voor alle lagen van de bevolking geworden. En vrouwen breien ook gezellig samen. Dat wordt ook gezien door de garenfabriek ‘Everlasting”, want ze brengen een tijdschrift uit onder de titel: “Praten en Breien” (links in de vitrine). Het is het eerste echte breitijdschrift in Nederland.
In de jaren twintig en dertig raakte de gebreide trui erg in de mode. Eind 19e eeuw droeg men deze ‘sweaters’ alleen bij het sporten, maar nu wordt het algemeen goed. Mede gestimuleerd door de breitijdschriften slaan vrouwen fanatiek aan het sweater-breien. In Engeland wordt dit ‘sweater-craze’ genoemd.
In 1955 wordt er vooral gebreid uit noodzaak. Na de tweede wereldoorlog is confectiekleding moeilijk verkrijgbaar en daardoor. Vrouwen breien veel kleding voor hun kinderen zelf. Alle bekende damesbladen geven inmiddels een eigen breitijdschrift uit. Vrouwen vinden hierin patronen voor praktische kledingstukken, zoals vesten, sjaals en handschoenen. Moeders, oma’s en jonge vrouwen doen volop inspiratie op uit al die tijdschriften.

Vitrines uit tentoonstelling Breien
En nu: is breien niet meer uit het leven weg te denken. Veel van onze kleding is gebreid, tot aan voetbalschoenen toe. Ook in de industrie wordt breien verrassend vaak gebruikt. Breiwerk is praktisch en efficient.
Technisch textiel wordt gebreid van allerlei kunststoffen en metalen. Voetbalteams spelen bijvoorbeeld op gebreid kunstgras. Bouwstijgerdoek wordt ook gebreid, op een kettingbreimachine met veel draden naast elkaar. En voor verpakkingen in machinemotoren is er breiwerk van roestvrij staal. Voor een voorbeeld dichter bij huis kun je denken aan de gebreide pannesponsjes.

Folders tentoonstelling Breien
Er is in de media en op andere blogs veel aandacht geweest voor deze tentoonstelling over breien. En nu is deze tentoonstelling dus bijna voorbij. Het overzicht van de geschiedenis van het breien vond ik heel aansprekend en interessant. Mijn foto’s zijn niet allemaal even recht, want ik maakte ze terwijl er ook andere bezoekers naast me stonden en dan heb je niet altijd genoeg tijd om je even te concentreren. Ik hoop dat het Fries Museum foto’s van hun eigen vitrines ook op hun website plaatst, of ergens anders, want dit korte overzicht van de geschiedenis lijkt me de moeite waard om beschikbaar te houden. In ieder geval plaats ik ze nu op m’n blog. De teksten heb ik overgenomen van de uitleg op de bordjes.

Leuk voor ons allemaal om iets meer te weten over de rijke en boeiende geschiedenis van het breien!
Bedankt voor deze mooie tentoonstelling!

Bewaren

Bewaren

Bewaren

Bewaren

Bewaren

Bewaren

Bewaren

Bewaren

Bewaren

Bewaren

Bewaren

3 gedachten over “Tentoonstelling Breien!”

  1. In januari was ik al in Leeuwarden wezen kijken en vond het een heel mooie overzichtelijke tentoonstelling. Nu na het lezen van je blog had ik er eigenlijk nog een keer heen willen gaan, leuk zoal je alles nog een keer verteld.
    Misschien is er binnenkort wel weer een museum die aandacht gaat geven aan de ‘lapjes-en-draadjes-kunst

  2. Bedankt voor jullie reacties.
    Ik hoop dat het Fries museum jullie reacties ook leest en dat de foto’s van die vitrines nog ergens te bezichtigen blijven.

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Meer lezen? Wellicht is dit interessant...

Scroll naar boven
Archief van de blogjes
Blogjes per week

De laatste 15 weken worden weergegeven

Blogjes per maand

2024

2023

2022

2021

2020

2019

2018

2017

2016

2015

2014

2013

Bedankt voor het bericht

Het bericht is succesvol verstuurd.

Bedankt hiervoor.