Uitzonderlijke vreugde, met niets te vergelijken

De koning zei in zijn toespraak op De Dam op 4 mei: “75 jaar na de bevrijding zit de oorlog nog steeds in ons“.
We hebben massaal gekeken naar Bevrijdingsjournaals, en zagen beelden die we nog nooit eerder zagen. Nog nooit eerder kregen we zo’n compleet beeld van de vele aspecten van de Tweede Wereldoorlog.
We hebben naar vele verhalen geluisterd. Op televisie de gezichten gezien van hen die al oud zijn, maar het zich nog allemaal herinneren als de dag van gister.
We hebben ontroerd en verbijsterd kennis genomen van gruwelijkheden, verzetsdaden, niet-te-bevatten aantallen.
We hebben op foto’s de trieste aanblik gezien van verwoeste steden maar niet de geur geroken die daar volgens degenen die het meemaakten bijhoorde.
Inderdaad, 75 jaar na de bevrijding kunnen we het nog steeds niet bevatten. En de beelden en verhalen van de oorlog zitten nu in ons, want we zullen en willen dit nooit vergeten. Daarom herdachten wij.

Ieder heeft ook de eigen verhalen van de eigen familie ‘in zich’. Ik heb in deze maanden (want zo lang duurt de 75e herdenking al) vaak teruggedacht aan mijn moeder. Al anderhalf jaar hangt er een briefje op m’n prikbord, met snel geschreven woorden. In haar laatste zomer vertelde mijn moeder nog een keer hoe het was, bij de bevrijding. Voor haar en haar familie was dat al in september 1944. Toen ze het opnieuw vertelde, dit keer in sterkere woorden als voorheen, wilde ik het opschrijven. Vandaag citeer ik haar woorden zoals zij ze heeft gesproken op negentigjarige leeftijd:

“Die uitzonderlijke vreugde, die met niets anders te beschrijven is….
De buren hadden onderduikers. Die kwamen voor het eerst naar buiten. Dat blijft je altijd bij. Dat vergeet je nooit. De blik in de ogen van die mensen….
Ik was 17 jaar. Het was een momentopname, die in m’n geheugen is gegrift. Die twee Joden, die het gehááld hadden! Dat heeft nog de meest onuitwisbare indruk op me gemaakt.”

En de geschiedenis van mijn vader in de oorlog. Voor hem was het zwaar geweest. In Amsterdam was honger. Hij vertelde niet vaak wat maar het weinige wat ik wist heeft me wèl altijd bezig gehouden. Hoe het ook voor hem was geweest. Later ging hij boeken schrijven. Zijn eerste boek schreef hij toen ik 13 was en dat maakte indruk op mij. Vooral die eerste pagina waarop vers 6 van het Wilhelmus was afgedrukt. Dat zesde couplet verwoordde zijn levensmotto.

Mijn schild ende betrouwen
zijt Gij, o God mijn Heer,
op U zo wil ik bouwen,
Verlaat mij nimmermeer.
Dat ik doch vroom mag blijven,
uw dienaar t’aller stond,
de tirannie verdrijven
die mij mijn hart doorwondt.

Altijd als het ‘Wilhelmus’ wordt gezongen of gespeeld, dan zing ik het zesde couplet mee, en niet het eerste.
En ik verlang er naar om ooit ook eens ‘die uitzonderlijke vreugde’ mee te maken, die met niets te vergelijken is.