Zaans stikwerk

In de tijdelijke tentoonstelling “Liefde in de Gouden Eeuw” in het Fries Museum wordt verteld en uitgebeeld hoe het (huwelijks)leven eruit zag na de grote dag van de bruiloft. De echtgenoten zijn met elkaar verbonden en het draait niet alleen om hun persoonlijk geluk, maar ook om harmonie binnen grotere verbanden. De taken zijn binnen het huwelijk strikt verdeeld: De heer des huizes is als kostwinner verantwoordelijk voor de maatschappelijke positie van het gezin. De vrouw krijgt de ‘zoete thuiszorg’ toebedeeld en voert de regie over het huishouden en de kinderen. Elke vrouw des huizes dient de sleutels van haar kasten bij de hand te hebben. Deze sleutels en ook andere nuttige en luxe accessoires werden in Friesland zichtbaar op de rok gedragen. Rechts draagt zij een parfumflesje, een gouden pomander en twee sleutels. En aan de linkerzijde hangt naaigerij, zodat zij zich overal nuttig kan maken.

De rok is van groenzijden satijn van circa 1750. Het informatiebordje vertelde dat deze ‘doorgestikt’ is.

Doorstikwerk werd in de 17e eeuw gedragen door de rijksten. De techniek is bekend onder de naam Zaans stikwerk, en die naam zou doen denken dat het een Nederlandse techniek is. Maar het stikwerk is veel ouder. Deze stiksteek is duidelijk herkenbaar op vele afbeeldingen uit vroeger tijden. Vermoedelijk is de techniek door Engelse en Deense immigranten naar Nederland gebracht. In de Zaanstreek, maar ook in Zeeland, waren diverse ateliers waar deze techniek werd uitgevoerd voor de welgestelde dames uit Amsterdam en Friesland.
De stiksteek is een borduurtechniek waarbij meerdere lagen stof op elkaar worden gewerkt. Doordat er met stiksteken wordt gewerkt wordt die stof meestal iets ingetrokken. Hierdoor ontstaan kleine tussenruimten. Deze tussenruimten worden benut om ze vanaf de achterkant op te vullen, zodat er reliëf aan de voor- en achterkant van het werk komt. Allerlei sierlijke belijningen zijn aan te brengen. Het boekje Zaans Stikwerk heeft de techniek in de zeventiger jaren weer in de aandacht gebracht. In die tijd werden er allerlei moderne dingen mee gemaakt.