Ramen in het meisjesweeshuis Apeldoorn

Op de tweede dag van Open Monumentendag bezocht ik nog wat monumenten in Apeldoorn. Een mooie kans om iets te weten te komen over het vroegere Meisjesweeshuis want dat was nu opengesteld. In de tuin van het nu rijksmonument was een vertelster van het Vertelgenootschap om de vele geïnteresseerden op deze open dag een verhaal te vertellen.

Het verhaal ging over een jong meisje wat het helemaal niet naar haar zin had in het nieuwe weeshuis. Het huis zag er prachtig uit, dat wel. Het was in de dertiger jaren gebouwd in opdracht van het College van de Nederlands Hervormde Regenten en Regentessen. Bij de opening had veel lof geklonken. Hier zouden de wezen en halfwezen een goede opvoeding kunnen krijgen. Maar o, die akelige juffrouw! Die gaf zòveel oneerlijke en zware straffen!

Het meisje uit het verhaal had het heel moeilijk. Bij intrede in het huis was haar mooie haar afgeschoren, maar ach, dat groeide weer aan. Zo kreeg ze weer de krullen terug die haar aan haar jong-gestorven moeder herinnerde. Een foto stond op haar nachtkastje; één van haar weinige bezittingen. Maar nieuwe vernederingen en pesterijen waren er elke dag. Ze kòn er gewoon niet meer tegen!

Op een keer werd ze gedwongen om iets te doen wat ze niet wilde en dat raakte haar zò erg, dat ze wegrende. Ze had nog een vader, die haar elke maand wat snoep bezorgde, maar dat werd ook al telkens afgepakt. Ze wist nog waar hij woonde, en snikkend deed ze haar verhaal. De ongelukkige vader die geen andere keus had gehad dan zijn dochtertje in het weeshuis onder te brengen, luisterde. En hij maakte de dappere keus om naar de regenten te gaan. Die besloten de zaak te onderzoeken.

De weeshuismoeder die de meisjes zo wreed had bejegend moest zich verantwoorden. Maar ze praatte zich er wel uit. Wat moest het college nu geloven? Eén van de regenten deed iets opmerkelijks: hij liet het bange meisje halen en stelde haar wat vragen. Nadat hij naar haar had geluisterd, keerde hij terug naar de vergadering. “Ik heb mijn besluit genomen, zei hij, juffrouw K. wordt ontslagen.”

Dat was de laatste zin van het verhaal. Het was even stil. Ik zat op de voorste rij van het luisterpubliek en ìemand moet toch wat zeggen, dus deed ik het maar. “Gelukkig voor die meisjes!” zei ik. Dat leverde me nog een uitleg op van de vertelster, waarom ze juist dìt verhaal hadden gereconstrueerd uit de annalen. “We vonden het opmerkelijk dat in de dertiger jaren ervoor werd gekozen om te luisteren naar een negenjarig meisje, zei ze, dat kwam vroeger niet zo vaak voor.”

Zo’n verhaal maakt een monumenten-bezoek nòg interessanter. Overgeleverde handwerk-technieken die zò belangrijk werden gevonden dat ze in de ramen van het weeshuis werden weergegeven, staan niet op zichzelf. Achter die ramen woonden meisjes die het vaak erg moeilijk hadden.