Informatie over de zwarte Vierlanden-merklappen

“Borduren” heeft recent een enorme ontwikkeling doorgemaakt en daarmee is ook de behoefte aan informatie toegenomen. Veel vrouwen worden (via allerlei groepen en media) enthousiast over bepaalde patronen en mogelijkheden en willen dan ook graag meer weten over wat ze borduren. En dan blijkt dat er in oude boeken en tijdschriften nog veel achtergrond-informatie te vinden is. Vooral het tijdschrift Handwerken zonder Grenzen is een onuitputtelijke bron van informatie over oude en vaak ook over etnische handwerken.

Iemand bestelde het tijdschrift Handwerken zonder Grenzen 1994-2 en kwam het vorige week ophalen. “Wilde je dit nummer vanwege het artikel over de Vierlanden-merklap?” vroeg ik. Ja, dat was zo. Op dat moment had ik net een heel mooie agenda liggen, een Stickmuster-Jahrbuch uit 1984. Daar staat precies dezelfde merklap op, en die is dan ook beroemd geworden. Afbeeldingen van deze bijzondere merklap zijn de laatste jaren vaker gepubliceerd en er is vroeger ook door Permin of Copenhagen een heel borduurpakket van gemaakt. Dus veel borduursters herkennen die wel.

Nu wilde ik die beide uitgaven samen op de foto, en daar pakte ik ook het boek Zwarte Merklappen uit het Oldambt bij. Dit is een boek uit 2012, wat de geschiedenis van de borduurlappen en schoollappen uit het noorden van ons land bespreekt. Ik vind het bijzonder dat er ook in onze tijd zulke mooie boeken zijn verschenen, over toch wel een heel specifiek onderwerp.

Terug naar het artikel uit HzG. De schrijfster van het artikel kwam erachter dat er maar weinig documentatie is bewaard over deze specifieke zwarte merklappen. Hoe kwam men er in die regio toe om over te gaan van rood naar zwart? En waarom zoveel van diezelfde zwarte motieven? Ze zijn zo intrigerend, maar niet op alle vragen is een antwoord.

Maar wat bovenaan staat, is de symboliek, en een spreuk die dat weergeeft staat ook letterlijk bovenaan bij het artikel: “Die Sprache der Formen verstehen, heisst dem Geheimnis näher zu sein, leben.” Deze spreuk van August Macke betekent: “De taal der vormen verstaan, betekent dichter bij het geheim te zijn, leven”.

En zo staan deze lappen, die gemaakt zijn tussen 1800 en 1850, bol van de motieven. Allemaal fantasierijke variaties van de rozet en de ruit, en dat zijn oeroude volkskunstpatronen. In hun oorspronkelijke vorm hebben die zich eeuwenlang gehandhaafd, en nu zijn ze dus onder borduursters ook weer volop in de aandacht. Zie je wel: die oude motieven verdwijnen nooit!
En die oude èn nieuwe handwerkboeken zijn steeds weer (opnieuw) boeiend!